Câu chuyện dự án đội vốn, chậm tiến độ gây thất thoát hàng nghìn tỷ của các dự án đầu tư công trọng điểm không phải là mới. Và những nỗi đau này đã được báo chí, cử tri, đại biểu Quốc hội và xã hội nhắc nhở, thậm chí là trách móc lên án mạnh mẽ. Tuy nhiên, việc khắc phục, chuyển biến vẫn diễn ra quá chậm rãi, cùng điểm lại những dự án gây bức xúc thời gian gần đây.
1, Dự án Metro Nhổn – ga Hà Nội:
Dự án Metro Nhổn – ga Hà Nội được thành phố Hà Nội khởi công tháng 9/2010, dự kiến hoàn thành năm 2016; tổng mức đầu tư 18.408 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến nay thời gian thực hiện được kéo dài tới năm 2027, tổng mức đầu tư được điều chỉnh là 34.826,05 (tăng 89,1%). Như vậy, từ năm 2015 đến nay, dự án đã 11 lần lỡ hẹn về “đích”.

UBND thành phố Hà Nội cũng chỉ ra một số nguyên nhân chủ quan chính dẫn đến tình trạng trên, như: Công tác chỉ đạo, quản lý, điều hành của các cấp ngành thành phố chưa sát sao, quyết liệt đối với việc thực hiện dự án quan trọng; chậm trễ, vướng mắc về giải phóng mặt bằng (GPMB) và di dời hạ tầng kỹ thuật trong việc bàn giao mặt bằng sạch cho nhà thầu thi công.
2, Dự án khu nhà ở sinh viên Pháp Vân – Tứ Hiệp (Hoàng Mai, Hà Nội)
Dự án khu nhà ở sinh viên Pháp Vân – Tứ Hiệp (Hoàng Mai, Hà Nội) khởi công xây dựng từ năm 2009 với tổng vốn đầu tư 1.900 tỷ đồng. Mục tiêu ban đầu dự án nhằm đáp ứng chỗ ở cho khoảng 22.000 học sinh, sinh viên các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn Hà Nội. Từ tháng 1/2015, 3 tòa nhà đi vào sử dụng, có sức chứa 10.800 sinh viên.
Nhưng thực tế hiện nay, trong số 3 tòa nhà từ khi đưa vào sử dụng, hiện chỉ một tòa nhà có sinh viên đến ở với số lượng rất ít, 2 tòa còn lại gần như bỏ không. Bên cạnh đó, các tòa nhà thuộc dự án nhà ở cho sinh viên ở bên cạnh vẫn đang trong quá trình xây dựng, nhưng từ lâu rồi không hoàn thiện.
Được đầu tư hàng nghìn tỷ đồng, nhưng khu nhà ở cho học sinh, sinh viên Pháp Vân – Tứ Hiệp hoạt động không hiệu quả, nhiều khối nhà bỏ hoang xuống cấp biến thành khu “ổ chuột”, trong khuôn viên nhiều khu vực tầng 1 được cho thuê làm chỗ ở cho công nhân, quán ăn, gara sửa xe ô tô, làm kho, xưởng sản xuất… trông nhếch nhác. 4 khối nhà đang bị bỏ hoang, xuống cấp nghiêm trọng do nhiều năm không đưa vào sử dụng, 3 tầm hầm của 3 khối nhà đều ngập nước từ khi xây xong cho đến nay.
4, Dự án nhà máy xử lý nước thải Yên Xá
Dự án nhà máy xử lý nước thải Yên Xá được khởi công từ tháng 10/2016, với tổng diện tích 13,8ha, mức đầu tư hơn 16.000 tỷ đồng, do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp làm chủ đầu tư. Dự án sử dụng vốn vay ODA của Nhật Bản (JICA) với tổng mức đầu tư hơn 16.000 tỷ đồng, trong đó vốn vay chiếm trên 84%.

Nhà máy được xây dựng tại cánh đồng Yên Xá, huyện Thanh Trì, đây được xem là một trong những dự án quy mô lớn nhất và mang tính cấp bách của Hà Nội về xử lý nước thải.
Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, dự án vẫn ngổn ngang, chưa thể hoàn thành. Nguyên nhân dự án bị chậm tiến độ được lý giải do ảnh hưởng của dịch Covid-19.
5, Dự án Bảo tàng Hà Nội
Tại quận Nam Từ Liêm, dự án Bảo tàng Hà Nội mặc dù chính thức được khởi công từ giữa năm 2008 với tổng diện tích 53.963 m vuông, gồm 4 tầng nổi và 2 tầng hầm. Đây là công trình hiện đại với mức chi phí xây dựng lên tới hơn 2.300 tỉ đồng.
Năm 2010, công trình xây dựng nhà bảo tàng được khánh thành (giai đoạn 1) nhân dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội. Ở thời điểm đó, nhiều người kỳ vọng đây sẽ là công trình văn hóa vật thể và phi vật thể của nhân dân thủ đô; là nơi gìn giữ những giá trị truyền thống văn hóa, những tinh hoa của Hà Nội.

Theo kế hoạch của UBND thành phố Hà Nội khi phê duyệt dự án này, đến năm 2016, Bảo tàng Hà Nội phải hoàn thành các gian trưng bày. Tuy nhiên, giai đoạn 2 của dự án với phần trưng bày hiện vật, khái toán khoảng 800 tỉ đồng, đến nay vẫn chưa hoàn thành.
6, Siêu dự án Sân bay quốc tế Long Thành
Sân bay quốc tế Long Thành là một trong những dự án hạ tầng giao thông trọng điểm của đất nước hiện nay. Dự án được kỳ vọng sẽ trở thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội cho khu vực phía Nam trong tương lai. Tổng vốn đầu tư khái toán để xây dựng sân bay Long Thành là 16,06 tỷ đô la, tương đương với 336.630 tỷ đồng.
Sân bay quốc tế Long Thành là sân bay có diện tích lớn nhất Việt Nam với diện tích là 5000ha, chiều dài đường cất cánh lên tới 1800m. Dự kiến công suất hoạt động của sân bay Long Thành là đón được 100 triệu lượt khách và 5 triệu hàng hóa mỗi năm.
Hồi Đại dự án Long Thành khởi công, ông Lại Xuân Thanh, Chủ tịch ACV đã chém tay, rằng đây là dự án trọng điểm quốc gia, rằng tiến độ và chất lượng dự án sẽ được thực hiện ở mức cao nhất. Nhưng rồi đến tháng 2.2022, ngay cả khâu giải phóng mặt bằng cũng chưa hoàn thành, dù tiền không hề thiếu, dù Thủ tướng, các Phó Thủ tướng liên tục có các cuộc thị sát để chỉ đạo gỡ từng vướng mắc.
Và bây giờ, lại xin lùi tiến độ vì chuyện đấu thầu và chọn nhà thầu. Hiện tại với mức đầu tư khoảng 35.233 tỉ đồng, gói thầu Nhà ga hành khách “siêu sân bay” Long Thành cứ chậm tiến độ là mỗi năm mất 3.170,97 tỉ đồng, tính theo lãi suất cơ bản 9%.
7, Dự án Xây dựng tuyến đường sắt đô thị tuyến Metro số 1, Bến Thành – Suối Tiên
Dự án Xây dựng tuyến đường sắt đô thị tuyến Metro số 1, Bến Thành – Suối Tiên được phê duyệt năm 2008, qua 14 năm thực hiện vẫn tiếp tục xin lùi thời hạn hoàn thành và dự kiến tới năm 2028 mới kết thúc dự án, đội vốn quá lớn từ 7.387 tỷ đồng lên 43.757 tỷ đồng, đội vốn gấp 6 lần.
Dự án gây thất thoát, lãng phí, xảy ra trong thời gian dài, nhưng chậm được các cấp có thẩm quyền khắc phục, xử lý. Là dự án ODA, việc chậm tiến độ, kém hiệu quả ngoài thất thoát, lãng phí, còn ảnh hưởng đến uy tín quốc gia”, một thành viên của Đoàn giám sát khẳng định.
TS Nguyễn Trí Hiếu -chuyên gia kinh tế cho rằng, việc đội vốn trong các dự án hạ tầng giao thông là điều thông thường, thế nhưng dự án vượt từ 50 đến 90% so với tổng mức đầu tư ban đầu thật khó chấp nhận.
Còn PGS. TS Bùi Thị An, nguyên Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) khóa XIII cho biết, giao thông chính là trợ lực để nền kinh tế phát triển bền vững. Tuy nhiên, đáng tiếc là trong quá trình đầu tư, dự án trọng điểm lại ì ạch, triển khai vô cùng chậm, không chỉ 1-2 năm mà kéo dài đến chục năm. Đội vốn hàng nghìn tỷ đồng đang là dấu hỏi lớn mà cử tri rất quan tâm. Những vấn đề này có ảnh hưởng không chỉ riêng những người tham gia giao thông mà nó còn cản trở đến sự phát triển kinh tế của cả xã hội.